HOME > LANDGOED EN OMGEVING

Kasteel en Landgoed

Geschiedenis

Kasteel Huis Bergh ligt aan de flanken van het golvende landschap van het Montferland en op de grens van het Rijndal in het Nederlands-Duitse grensgebied. Het is een van de grootste kastelen van Nederland en stamt uit de 13e eeuw. Het kasteel ontleende zijn defensieve kracht aan de gracht die het gebouw omringd.

Huis Bergh is van de 12^e eeuw tot en met de 20^e eeuw bewoond geweest. De verschillende heren en graven Van den Bergh hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van het gebied en sommigen hebben zelfs op landelijk niveau geschiedenis geschreven. In de Tachtigjarige Oorlog werd een belangrijke stempel gedrukt op de Berghse geschiedenis door Willem IV graaf Van den Bergh.

De directe omgeving van het kasteel was in de vroege Middeleeuwen moerasgebied. De keuze voor het gebied was dus vooral strategisch bepaald. Later, toen de verdedigingsfunctie van kastelen minder belangrijk werd kwam de nadruk meer te liggen op opbrengsten uit het landschap. Voor de Fürsten von Hohenzollern, die kasteel en land door vererving hadden verkregen, waren bos en landerijen vooral bedoeld om er opbrengsten uit te halen: pacht, graan en vooral hout. Ze hadden het gebied dan ook beplant met vele hectaren grove dennen, prima bestemd voor de mijnbouw.

Van Heek en de natuur

Jan van Heek, textielfabrikant uit Enschede, kocht in 1912 het middeleeuwse kasteel Huis Bergh met een grondbezit van ca. 1150 hectare. Voor Jan van Heek ging het bij grondbezit om meer dan opbrengst alleen: hij zag ook de schoonheid van de natuur, hij wandelde graag, tekende onderweg en hield van de jacht. Hij was een van de eerste leden van de Vereniging van Natuurmonumenten en was nauw betrokken bij het Museum Natura Docet in Denekamp, dichtbij zijn woonplaats Enschede.

Onder zijn handen veranderde het bos: het werd een gemengd bos met veel meer afwisseling van loof- en naaldbomen met een grote variatie in ondergroei en dierenpopulatie. In 1946 bracht hij zijn gehele bezit in en rond ‘s-Heerenberg onder in de stichting Huis Bergh: tientallen gebouwen, een uitgebreide middeleeuwse kunstverzameling, het familiearchief (vanaf 1227) en circa 1400 ha gronden, vooral bossen en natuurgebieden. Op deze manier verzekerde Van Heek zich ervan ‘Huis Bergh en haar toebehoren in haar geheel voor Nederland te behouden’.

Scheiding en deling

Toch bleef de opbrengst van het grondbezit belangrijk: die maakte het mogelijk het kasteel te restaureren en te onderhouden en in te richten met een kunstcollectie. In 1984 besloot de Stichting Huis Bergh om alle beschikbare middelen te concentreren op de restauratie en instandhouding van het Kasteel en de daarin aanwezige kunstcollectie. Daarom verkocht de stichting driekwart van haar bos- en landbouwgronden aan Natuurmonumenten. Natuurmonumenten stond immers bekend om het goed beheer en instandhouding van kostbare natuurgebieden. Destijds is er gekozen het volledige gebied in gezamenlijk bezit te houden en het beheer ervan door Natuurmonumenten te laten uitvoeren.

Na vele jaren van partnerschap is op 15 december 2008 een einde gekomen aan het partnerschap van Stichting Huis Bergh met Vereniging Natuurmonumenten voor wat betreft het bezit van bos- en landbouwgronden.

De Stichting Huis Bergh kreeg onder meer aanmerkelijke gebieden toebedeeld bij het kasteel en bij de landgoederen van de Byvanck en De Sprengenberg. Het inmiddels gerestaureerde kasteel omvat nu een omliggend gebied van ruim vijfhonderd hectare bossen landbouwgronden.

Bezittingen Kasteel Huis Bergh

In de directe omgeving van het kasteel bevindt zich De Plantage (een 18e eeuws parkbos). Wat verderop strekt het Bergherbos zich uit over het landschap. Het grootste gedeelte van het bos dat tussen ’s-Heerenberg, Zeddam en Beek ligt behoort ook tot de bezittingen van Kasteel Huis Bergh. Dit bos wordt vooral voor recreatieve doeleinden gebruikt. Enkele bezienswaardigheden in dit gebied zijn de Torenmolen van Zeddam, en de Motte Montferland. Een motte is een door mensenhanden opgehoogde natuurlijke heuvel. Op het plateau zijn resten gevonden van 5,5 meter dikke muren van een mogelijk nooit voltooide tufstenen toren. Mogelijk was dit de motte van het voormalige Kasteel Upladen. Heden ten dage is hier het Hotel Restaurant Landgoed Montferland gevestigd.

Beleidsplan voor buitengebied

Huis Bergh werkt aan een nieuw beleidsplan voor het buitengebied van Huis Bergh. Een Landschapsecologische Systeem Analyse (LESA) is een onderdeel van dat op te stellen beleidsplan. De LESA zal helpen te komen tot een integrale visie voor het buitengebied van onze stichting. Het onderzoek kan concrete bouwstenen opleveren waarmee huidige bedreigingen als vermesting, verdroging, verzuring en versnippering onderbouwd kunnen worden bestreden.
Een subsidie van € 15.000,- voor de uitvoering van de LESA is toegekend vanuit het SBNL Natuurfonds en haar “Baron en barones Van Hemert tot Dingshof-Coldeweij Fonds”. Daar zijn we ze heel dankbaar voor.