Jaap Beekhuis, vrijwillige journalist voor Huis Bergh in gesprek met Kees Brok, lid van de Heemkundekring Bergh.

“ ONZE KENNIS VAN DE HEEMKUNDE WILLEN WE GRAAG DELEN, DAT IS EIGENLIJK DE KERN VAN ONZE  HOBBY “

 

’s-Heerenberg –  Als je wordt uitgenodigd voor een bezoek aan de Heemkundekring Bergh is het niet nodig om te vragen waar je moet zijn.  Het spreekt vanzelf dat er koers wordt gezet richting het oude Raethuys aan de Hofstraat in het oude deel van de voormalige gemeente  Bergh.  Ooit het centrum van ambtelijk Bergh met een hoog Anton Pieckgehalte, nu een geweldige werkplek voor de vrijwilligers van de diverse werkgroepen. Ondanks het avonduur staat de deur gastvrij open, volgt een klim via een ouderwetse stenen wenteltrap en word ik begroet door  Kees Brok.   Ik blijk te zijn beland in het episch centrum van de werkgroep Archeologie en Bouwhistorie.  Kleine vensters met glas-in-lood- ramen, wanden met boekenkasten, vitrines en een heuse maquette van de Motte Montferland en omgeving, maar óók een enorme stapel eigentijdse kratten.

Mijn gastheer moet wat lachen om mijn verbazing hierover en valt direct met de deur in huis.

“ Onze werkgroep heeft de directie van de Stichting Kasteel Huis Bergh aangeboden de archeologische collectie van de familie Van Heek onder handen te nemen.  Dus werden  95 kratten vanuit de voormalige appelkelder onder het kasteel versleept richting het Raethuys.  Bekend was dat de collectie tot op heden niet of nauwelijks onderzocht was. En dat kan óf een droom zijn óf een nachtmerrie worden.   Kortom, eigenlijk wist niemand exact wat we hier tijdelijk in huis kregen.

 

Uitdagende zoektocht

Maar het werd ons al heel gauw duidelijk dat er geen sprake was van dé collectie, maar van verschillende collecties.  Kratten vol met prachtig historisch materiaal, soms minder interessante zaken,  antieke bouwmaterialen, de streekcollectie gesteenten van Jan van Heek, maar óók rariteiten.  Wat denk je van een doos waar een heuse schedel in zit ; met handgeschreven op de buitenzijde “ schedel uit de Oude IJssel – 4.000 jaar oud “.  Zoiets bedenk je toch niet ?  Wij staan als team voor een enorm uitdagende zoektocht.   Met als doel alles deskundig te rubriceren, te fotograferen en te beschrijven om het daarna weer in handen te geven van de Stichting.   En dus toegankelijk te maken voor toekomstige bezoekers van Kasteel Huis Bergh “.

 

“ HEEMKUNDE IS GEWOON ONDERZOEK DOEN NAAR DE EIGEN LEEFOMGEVING  “

Met de nodige voorpret vertelt Kees een aantal voorwerpen te hebben klaargelegd  waarvan het bestaan tot op heden onbekend was.  Als de kleppen opengaan van twee antieke houten sigarendozen liggen daar tientallen kleine bakjes in die behoorden bij het proces van munten maken.  Eigenlijk mini- gietmallen om het goud- of zilvergehalte voor afgaande aan het gietproces van munten te bepalen. Men gebruikte hier oa. salpeterzuur voor.  Dat gebeurde in de achtertuin van het munthuis vlak naast de smeltoven.  Hiermee werken in de beslotenheid van de muntkelder was veel te brandgevaarlijk. Ook aanwezig is een kegelachtige klomp lood, een zogenaamd blokgewicht, dat diende als een maatgewicht van 1.770 gram.  Uit een lade van een houten archiefkast vol met scherven en brokstukken komt een heel andere vondst tevoorschijn.  “Dit zijn de overblijfselen van kacheltegels voor een kostbare houtgestookte  tegelkachel“ vertelt Kees . “Een kasteel met de allure van Bergh gebruikte niet alleen open haardplaatsen, maar ook op bestelling gemaakte tegelkachels.  Opvallend is de verfijnde uitvoering in kleuren en versieringen. De brokstukken zijn ooit zomaar gevonden tussen het bouwpuin onder de vloer van de kapel van het kasteel”.

 

Vanouds opgravingsmanager

Kees Brok is van jongs af aan gegrepen door de wondere wereld van het verleden.  Studeerde geschiedenis maar kwam in aanraking met een groep studenten die actief waren met opgravingen in de binnenstad van Nijmegen.  Zoals bekend een eldorado van de Romeinse geschiedenis, maar óók die van de Middeleeuwen. Toen de stadarcheoloog een assistent zocht, greep Kees zijn kans en sinds die tijd stond zijn leven in het teken van onderzoek doen, opgravingen organiseren, aannemers aansturen, lesgeven aan studenten en voorafgaand aan bouwprojecten sporen veiligstellen.  Zijn taak als opgravingsmanager ging de laatste jaren meer in de richting senior- adviseur archeologie en over een jaar sluit hij die periode af met zijn pensionering.

Kasteel Huis Bergh en ook zijn 10 collega’s van de werkgroep Archeologie  kunnen dan nóg meer terugvallen op iemand die alle aspecten van de archeologie heeft leren kennen.

 

“ ONDERZOEK LEVERT VAAK MEER NIEUWE VRAGEN OP DAN ANTWOORDEN  “

“De zoektocht door de collecties van Van Heek uit het kasteel zijn een mooi voorbeeld van de uitdagingen van Heemkundekringen die veel kennis, maar óók veel tijd vragen” vertelt Kees Brok.   “ Maar als de collecties weer veilig in het kasteel opgeborgen zijn, staan er al weer nieuwe projecten klaar. Een oud nog lopend project is bijvoorbeeld alle historische kelders in de “ Altstadt” van Bergh te bezoeken en in beeld te brengen.  Ook een tijdrovend project voor ons als vrijwilligers!  Misschien is dat ook wel de reden dat wij niet veel dertig- tot veertigjarigen in onze clubs hebben ; gebrek aan tijd.  Ook wel logisch ; bezig met je loopbaan, een jong gezin, een verbouwing.  Dus bij het zoeken van nieuwe vrijwilligers komen we al snel in de groep van vijftigplussers terecht.  In die fase van je leven komt er soms wat meer tijd vrij.  En met het stijgen van de jaren begint ook vaak belangstelling te groeien voor de eigen leefomgeving”.

 

KADER

 

In de gemeente Montferland staan een groot aantal beschermde monumenten.  Waarbij Kasteel Huis Bergh met stadswal en bosgebied de Plantage de parel is in de kroon van kastelen en buitenplaatsen in de streek.

Daarnaast zijn er 53 rijksmonumenten aangewezen w.o. kerken en molens, maar ook een familiegraf en een hagelkruis.

De gemeente is bevoegd gezag voor 138 gemeentelijke monumenten ;  veel boerderijen, maar ook een pastorie en voormalige onderwijzerswoningen, een markthal, een complete woonwijk met 97 woningen en een trafohuisje.

Al bijna 42 jaar is de Heemkundekring Bergh actief voor de ruim 900 leden.  Tientallen vrijwilligers steken de handen uit de mouwen binnen dorpsgebonden veldwerkgroepen.  Maar ook archeologie, dialecten, militaire historie, midwinterhoornblazen, archivering, foto’s en films en het houden van lezingen en excursies krijgen de aandacht.

 

www.heemkundekringbergh.nl