In gesprek met Remco Tieleman, van Timmer- en Aannemersbedrijf De Vries B.V.

‘S-HEERENBERG – Terwijl overal in het oude Bergh de kerstsfeer te proeven was, leek Kasteel Huis Bergh een ingetogen rustpunt te zijn in de feestelijkste maand van het jaar. Maar schijn kan bedriegen! Witte busjes van de aannemer markeren iedere dag de hoofdpoort en wie actie zoekt, snelt zigzaggend tussen bouwmaterialen richting grote kelderruimte onder de toegangshal. Over de gehele kelderoppervlakte is een laag van ongeveer 40 centimeter zand met elektrische kruiwagens naar buiten gebracht. Na veel onderzoek, puzzelen en overleg volgde het definitieve plan van aanpak. Kleurrijke strepen en vlakken op eeuwenoude muren geven aan waar gaten geboord gaan, waar de liftschacht is gedacht en tot hoe hoog een betonvloer van wel 50 centimeter gestort gaat worden.

Rustpunt te midden van alle hectiek is Remco Tieleman. Als meewerkend uitvoerder betrokken bij vrijwel ieder detail en aanspreekpunt voor opdrachtgever, constructeur, de eigen bouwploeg, schilders, steigerbouwers en andere onderaannemers.

Schaap met vijf poten
Remco Tieleman (40) is geen onbekende in de wereld van bouwen en renoveren. Opgegroeid in de bouw (’mijn vader had een aannemersbedrijf’) stapte hij na zijn timmermansopleiding direct op de steigers en vergat ook niet in de avonduren bij te spijkeren. Naast zijn volle werkdag in de renovatie van Kasteel Huis Bergh volgt hij momenteel op vrijdag in Amersfoort de tweejarige opleiding Professional Restauratie van het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen. ‘De handen goed vol’ vat Remco zijn gevulde dagen bescheiden samen.

Samenwerking met allerlei disciplines is niet alleen uitdagend, maar ook leerzaam
“De opleiding die ik nu volg is sterk gericht op de organisatorische kant van renovatieprojecten “ vertelt Remco als we op weg zijn naar de fel verlichte keldergewelven onder de ontvangsthal.” Dat komt heel goed uit bij deze grote renovatie, want naast materialenkennis zijn communiceren en organiseren de basis van ons werk. Wij als praktijkmannen willen graag in actie komen ; eerst een goed plan opstellen, tekenen en berekenen en dan vooral je handen laten wapperen. Maar doe- mensen moeten leren dat dit anders werkt in restauratieland. Als de vloeren zijn verwijderd komen de historici, de archeologen en de heemkundemannen in beeld. Dit is voor hen dé kans om al gravend en kruipend diepgaand onderzoek te doen. Oude aannames gaan soms onderuit als fundamenten zijn vrij gegraven, de constructeur zijn metingen heeft verricht en grondslagen zijn vrijgekomen die helemaal niet werden verwacht.

Uiteindelijk ontstaat er een beeld welke aanpak historisch verantwoord en technisch haalbaar is. En vergeet niet dat een kasteel na de renovatie ook weer gaat functioneren. Hier in Bergh speelt bijvoorbeeld dat het vinden van voldoende ruimte voor een liftschacht op een centrale plek best wel de nodige complicaties opleverde.”

De nieuwe betonvloer in de kelder gaat als een enorm contragewicht functioneren voor de eeuwenoude muren
Fotograaf Ed te Pas – sinds jaar en dag kind-aan-huis in Huis Bergh en het munthuis – raakt zodanig onder de indruk van alle sloopwerk, graafwerk, betonvlechtwerk, dikke muren die op fragiele vijzels staan, dat hij zich tijdens de fotosessie steeds meer afvraagt ‘of het allemaal nog wel goed komt’.

Voor uitvoerder Remco is dat geen vraag. “Er is een goed doordacht plan, we lossen onvoorziene problemen in goed overleg op en zetten strak door richting opleveringsdatum. Voor mij zijn juist de problemen die je niet kunt voorzien dé grote uitdaging van dit project. Hoe kun je bereiken dat een grote betonvloer over de gehele kelderbreedte en een halve meter dik gaat functioneren als een enorm contragewicht voor eeuwenoude muren die gedeeltelijk verzakken? De ingewikkelde berekeningen van de constructeur zijn natuurlijk het absolute uitgangspunt. Veiligheid voor alles, want het kasteel heeft tenslotte een publieksfunctie. Als de berekeningen zijn omgezet in tekeningen en een plan gaan werkploegen aan de gang om in de soms 120 centimeter dikke muren gaten te boren of sleuven uit te hakken. Daarin wordt betonvlechtwerk gestoken dat horizontaal verbonden wordt met de versterking in nieuwe vloer. Later volkomen onzichtbaar voor de bezoekers die lopen over een vloer waarin vloerverwarming en leidingen zijn verwerkt. Maar wel een enorm betonblok dat vooral de fundamenten versterkt en voorkomt dat kwetsbare delen nog verder kunnen verzakken.”

Vakmanschap in de regio
Het bestuur van de stichting Huis Bergh heeft dit indrukwekkende project toevertrouwd aan een onderneming uit de regio. Om precies te zijn het Timmer- en Aannemersbedrijf De Vries B.V. uit Hummelo. Een middelgroot aannemersbedrijf dat met 18 man en 4 leerlingen vooral in de Achterhoek actief is met het restaureren en renoveren van erfgoed. Dat kunnen beeldbepalende boerderijen zijn of een markante notariswoning maar ook de gevel van een textielfabriek of het herstel van een kerk of kasteel.

Uitvoerder Remco wil op de terugweg nog meegeven dat niet alleen de fundamenten en het veiligstellen hiervan een uitdaging zijn. “Bedenk eens hoe we binnenkort enorme hoeveelheden beton in de kelderruimte krijgen. Zware betonwagens kunnen onmogelijk over de houten toegangsbrug rijden. Dus komt er voor de eerste toegangspoort een speciale pomp te staan die via slangen over een lengte van 150 meter beton richting kelder pompt.”

Renovatie en restauratie 
Renovatie of renoveren is herstellen of wanneer nodig gedeeltelijk vernieuwen van een bestaand pand, waardoor het weer bruikbaar wordt naar de dan geldende maatstaven en normen. Wanneer een gebouw geheel wordt gesloopt en opnieuw wordt opgebouwd, wordt gesproken van herbouw of vervangende nieuwbouw.
Renovatie is het uitvoeren van activiteiten om een gebouw te laten voldoen aan moderne eisen vanuit wet- en regelgeving of aan een moderne vraagstelling inzake het gebruik (de functionaliteit) van een gebouw. Bij renovatie kunnen karakteristieke eigenschappen gecombineerd worden met moderne vernieuwingen. Een renovatie wordt veelal uitgevoerd door een aannemer of bouwbedrijf.

Met restauratie wordt bedoeld het terugbrengen van een beschadigd of gedeeltelijk verloren gegaan voorwerp naar een van tevoren afgesproken toestand. Een extreme vorm van renovatie of restauratie is het optrekken van nieuwbouw achter een bestaande gevel. Voor deze werkwijze bestaat de term façadisme.

Er zijn vele voorbeelden van renovatie gecombineerd met restauratie, zoals bij panden die onder monumentenzorg vallen. Ze worden zoveel als mogelijk in de oude toestand hersteld, waarbij wel aan de geldende veiligheidseisen en gebruiksstandaard wordt tegemoetgekomen. Bijvoorbeeld oude grachtenpanden en boerderijen kunnen zo voor het nageslacht behouden blijven.